Փետրվարի 9-ին ծնվել է Վահան Տերյանը:

Չեմ էլ հիշում` որերորդ անգամ եմ թերթում Վահան Տերյանի «Հոգևոր Հայաստան» հոդվածը: Կարդում եմ ու մտածում: Մտածում եմ ու տխրում: Ախր, ինչո՞ւ չկարողացանք, ինչո՞ւ չունեցանք Տերյանի երազած հոգևոր Հայաստանը:

Արդյո՞ք պատճառը մեր թշվառ ու դժբախտ լինելն է: «Թշվառ ու դժբախտ ժողովուրդ ենք մենք և այդ չգիտենք ու չենք ուզում ընդունել, եթե գիտենք կամ եթե ընդունում ենք, ցավող սրտով չենք ընդունում, այլ տանջանքից փախչելու և մեր ապիկարությունն արդարացնելու համար ենք ընդունում»։ Վահան Տերյան

Թե՞ ինքներս մեր ներսը նայելու և ինքներս մեզ քննադատելու վախն է: «Երբեք չեմ վախենում խիստ քննադատելուց (ինձ և ուրիշներին), բայց շատ եմ վախենում քչով բավարարվող ճանաչումից, ճանաչում, որը բավարար հիմքեր չունի»։ Վահան Տերյան

Գուցե ներքին կամքի ու հավատի կամ էլ ցանկության և կամքի բացակայությո՞ւնը: «Ազգը միայն արտաքին ուժերի զորությամբ, իրերի արհեստական դասավորությամբ չի ստեղծվում, այլեւ իր անդամների ներքին մտավոր-հոգեկան կապով: Պետք է, բացի արտաքին հնարավորությունից, լինի եւ ներքին մի զորություն, մի հոգեւոր մղում, որ մարդկանց համախումբը ազգ է դարձնում: Ես ոչ մի արժեք չեմ տալիս այն ազգությանը, որ արտաքին սահմաններով է պահպանում իր ինքնությունը, եւ որ գլխավորն է՝ մի ինքնություն, որ կարիք էլ չկա պահպանելու: Ահա թե ինչու՛, ես կարծում եմ, որ բացի արտաքին արգելքները հաղթահարելուց, ամեն մի՝ ազգ կազմելու ցանկություն ու կամք ունեցող ժողովուրդ անդադար պիտի ստեղծի այն արժեքները, որոնք նրա ինքնության առհավատչյաներն են»:

Միգուցե նյութականն ունենալու և ցուցադրվելու միջոցով ինքնահաստատվելու մոլո՞ւցքը: «Չկամենանք շքեղ շենքերի հայրենիք դարձնել մեր Հայրենիքը, հոգու եւ մտքի՛ հպարտությամբ ճոխացնենք նրան»:

Իսկ մենք ունե՞նք հոգու և մտքի հպարտություն: «Քննեցեք ձեր սիրտը եւ նայեցեք, թե կա՞ արդյոք այնտեղ հավատ, որով պիտի կենդանանա մեր այդ Հոգեւոր Հայաստանը. եթե չկա, ապա զուր են ձեր ջանքերը նյութական Հայաստանի համար… Նա չի կենդանանա: Նա հոգո՛վ միայն կարող է կենդանի լինել: Չպետք է մատնանիշ անել արտաքին արգելքներն ու խոչընդոտները՝ դրանք միշտ կան, եւ դրանց դեմ, այո՛, պետք է կռվել: Բայց նախ պետք է ներքին կամք, ներքին հավատ, անխախտ գիտակցություն. առանց այդ՝ ավելորդ է եւ արտաքին արգելքների դեմ կռվելը, ավելորդ է այդ պատնեշները ջնջելը, քանի որ, երբ ընկնեն այդ պատնեշները, հանկարծ պիտի տեսնեք դուք, որ զուր էին ձեր ջանքերը, ձեր զոհաբերումները, ձեր կռիվը՝ այդ բոլորը դուք արել եք մի անկենդան դիակի համար…»:

Մենք չունեցանք ինքներս մեզնից ու մեր ցավից վեր կանգնելու քաջությունը, ցավո՛ք, չունեցանք: Չունեցանք ցավից դեպի պայծառություն տանող ինքնամաքրումը, դժբախտաբար, չունեցանք: Չունեցանք հոգուն այդքա՜ն վեհություն ու ազնվություն բերող ներքին կամքն ու ներքին հավատը: Եվ վերջապես չունեցանք կամքի ու հավատի ծնունդը՝ պայծառությունը:

Իսկ ինչո՞ւ չունեցանք: Չունեցանք, որովհետև վաղո՜ւց չունենք հոգևոր ասվածը մեր ներսում: Ինչպե՞ս կարող ենք հոգևոր Հայաստան ունենալ, եթե չունենք հոգևոր աշխարհ մեր ներսում: Հոգևոր ու ոգի տանող ճանապարհը մեկն է՝ սերը: Իսկ սեր տանող ճանապարհի անունը՝  հավատ: Ու, քանի դեռ  մենք չունենք այդ սերն ու հավատը, հոգևորն ու ոգեղենը աննյութեղեն երազի պես կախված կմնան օդում…

«Դուք երևակայել չեք կարող, թե ինչպես է անցնում իմ կյանքը, ոչ թե անցնում է, այլ այրվում է մի ներքին կրակով, և ես անզոր եմ այդ կրակի դեմ և անօգնական: Հայրենիքի ցավը մեզ այնպես է ջլատում, կեղեքում, որ մենք դառնում ենք անընդունակ ուրիշ բան հասկանալու կամ անելու: Դա մի հիվանդագին սեր է, դա մի անհաղթահարելի մոլություն է, դրա պրիզմայով է բացվում մեր առջև աշխարհը»: Վահան Տերյան

Նունե Մովսիսյան

Լուսանկարը՝  Գևորգ Էմին-Տերյանի ֆեյսբուքյան էջից

Հորս

Կա խորհրդավոր մի հըրապուրանք
Քո շարժումների անխոս զրույցում,
Ինչ-որ օձային ինքնահիացում
Եվ դեպի հողը ինչ-որ քամահրանք։
Մի այլ երկրային երաժըշտության
Ելևէջների պչրանքն եմ հիշում,
Քո շարժումները աղոթք են շարժում,
Քո շարժումները և՛ կան, և՛ չըկան…
Երկրում են սնված, բայց ոչ երկրային
Արբեցումներ են նոքա խոստանում,
Մի այլ տանջանքի եդեմ են տանում,
Մատնելով հոգիս չարքերի խաղին…