Մայիսի 7-ին ծնվել է հնդիկ բանաստեղծ, արձակագիր, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր Ռաբինդրանաթ Թագորը: Իմ Թագորը…
Խոստովանում եմ՝ Թագորն այն քիչ գրողներից է, ում ազդեցության ոլորտից դուրս գալու համար ժամանակին ինձնից ջանքեր են պահանջվել: Մինչև հիմա հիշում եմ մեր առաջին հանդիպումը: Երբ առաջին անգամ մուտք գործեցի Թագորի աշխարհ` անսպասելիությունից անակնկալի եկա: Թագորի՝ հինդուիստական գրականությանը հատուկ խորքային մտածողության մեջ մի բան կա, որն ավելին է, քան իմաստությունը, ավելին է, քան միտքն ու բանականությունը, ավելին է, քան մաքրությունն ու գեղեցկությունը…
Թագորը ինձ համար եղել և մնում է բացառիկ և անգերազանցելի: Հայ գրականության մեջ, ըստ իս, բացառիկ և անգերազանցելի են երկու գործ՝ Գրիգոր Նարեկացի «Մատյան Ողբերգության» և «Սասնա ծռեր»: Երկուսն էլ հանճարեղ են, երկուսն էլ գլուխգործոցներ են: Երկուսին էլ, եթե մեկ բառով բնորոշելու լինեմ, ասելու եմ՝ Բացահայտում:
Եվ. եթե Նարեկացու «Մատյանը» մարդ-Աստված կապն է բացահայտում, ապա «Սասնա ծռերը»՝ ժողովուրդ-աշխարհ կապը: Չեմ կարծում, Նարեկացու մոտ պատահականություն է «հայ» բառի բացակայությունը, նրա գործը զերծ է ազգային ինչ-ինչ տարրեր ունենալուց: Նա միայն մեկ անգամ է Արարատի անունը հիշատակում, այն էլ իր մեղքերի չափը ցույց տալու համար: Միով բանիվ՝ Նարեկացու «Մատյանը» վերազգային, վերերկրային, վերմարդկային ստեղծագործություն է՝ հոգևոր մի մատյան, որը ստեղծվել է «վարդապետության, հանդիմանության, ուղղելու եւ արդարություն խրատելու համար, որպեսզի կատարյալ լինի Աստծո մարդը՝ ամրացած բոլոր բարի գործերի համար»:
Դե, քանի որ ժամանակն այսօր կորոնավիրուսյան է և միանգամայն բավարար, կարելի է որոշակի խմբագրումներով շարունակել Նարեկացի-Թագոր-Օշո-Նարեկացի նյութի՝ տարիներ առաջ կիսատ թողած զրույցը:
Խոսքը մասնավորապես վերաբերում է նրանց արծարծած` Աստված-մարդ փոխհարաբերությունների խնդրին: Ու, որքան էլ Նարեկացին ասի՝ «Եւ որքան մարթ է զմարդն Աստուծոյ` Աստուծոյ նմանեցուցանել» կամ «Կարող ենք նույնիսկ մենք Աստված լինել շնորհներով ու ձիրքերով ընտիր», միևնույն է, քննելով մարդու և Աստծո փոխհարաբերությունների հարցը՝ հստակ սահմանագծում է մարդու և Աստծո տեղն ու դերակատարումը: Այս թեման համաշխարհային գրականության մեջ հաջողությամբ զարգացրել է նաև Ռաբինդրանաթ Թագորը: Նա վերևներից Աստծոն իջեցրել է, բերել-դրել մարդու մեջ: Բայց…
Աստված ուզում է տաճարն իր տեսնել
Կառուցված սիրուց ու կարեկցանքից,
Իսկ մարդիկ, ահա, խոնարհվում Աստծուն,
Քարով են շարում պատերը վանքի:
«Ես չեմ ուզում լինել հավատացյալ, ես ուզում եմ լինել բանիմաց: Ես չեմ ուզում լինել գիտակ, ես ուզում եմ բավականաչափ անմեղ լինել, որպեսզի էութենականությունը իմ առաջ բացի իր գաղտնիքները: Ես չեմ ուզում, որ իմ առաջ խոնարհվեն ինչպես սրբի»:
20-րդ դարում քիչ, շատ քիչ մարդիկ կգտնվեն, ում կենդանության օրոք կվերաբերեն իբրև սրբի: Այդ քիչ մարդկանցից մեկը, անկասկած, Ռաբինդրանաթ Թագորն էր: Բայց նա հրաժարվեց, որ իրեն սուրբ ճանաչեն: Նա ասաց. «Ես միայն մի ցանկություն ունեմ. որպեսզի ինձ հիշեն որպես երգեր կատարողի, որպես պարողի, որպես պոետի, ով իր բոլոր ուժերը, իր կյանքի բոլոր գույները տվեց խորհրդավոր աստվածայինի էութենականությանը: Ես չեմ ուզում, որ իմ առաջ խոնարհվեն, ես դա ստորացուցիչ եմ համարում…դա տգեղ է, հակամարդկային և բացարձակապես անկյանք: Յուրաքանչյուր մարդու մեջ կա Աստված, յուրաքանչյուր ամպ, յուրաքանչյուր ծառ, յուրաքանչյուր օվկիանոս լի է բարեպաշտությամբ, ասացեք խնդրեմ՝ ով ում պետք է երկրպագի…»:
Օշո Ռաջնիշը փորձում է մեկ քայլ առաջ գնալ: Եթե Ռաբինդրանաթ Թագորի կենսափիլիսոփայության մեջ յուրաքանչյուր մարդու մեջ Աստված կա, ապա Օշոն հայտարարում է. «Մարդը ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ Աստված»:
Հարցադրումը, ըստ էության, դավանաբանական է, ուստի և՝ պատասխանը միանգամայն հստակ կհնչի. «Մարդը չի կարող Աստված լինել»:
Այո՛, մարդը ինքնազարգացման շնորհիվ կարող է հասնել Աստծո փեշերին, ավելին՝ մարդը կարող է ընկերություն և բարեկամություն անել Աստծո հետ, նույնիսկ կարող է մասնակից դառնալ Աստծո գործերին, ասել է թե՝ Մարդը իր ձիրքերով կարող է մոտենալ աստվածայինին, բայց սա չի նշանակում, որ Մարդը կարող է Աստված դառնալ:
Դառնանք Նարեկացուն.
Խոնարհիր գլուխդ քո առաջ, որ ուրիշ չդառնաս»:
Թագորը, Հարվարդի համալսարանում «Չարի հիմնախանդիրը» հրապարակային դասախոսության ընթացքում, առավել քան պարզ ու մատչելի սահմանում է մարդու հոգևորի սկիզբը. «Երբ ընդլայնվում են մարդու պատկերացումները իր ճշմարիտ էության մասին, երբ նա գիտակցում է, որ նշանակալիորեն գերազանցում է ինքն իրեն, քան իրեն տեսնում է շրջապատն այսօր, նա սկսում է զգալ իր հոգևոր բնույթը»:
Այդ դեպքում հարց է առաջանում` ի՞նչու պիտի Մարդը ձգվի առ Աստված:
Պատասխանը, առավել քան, հնչում է միանշանակ` որպեսզի մարդը կատարյալ լինի:
Մարդը դեպի Աստված է ձգվում ոչ թե նրան գտնելու համար, որքան էլ տարօրինակ հնչի, բայց մարդը դրա կարիքը չունի: Մարդը Աստծո մեջ է, իսկ Աստված` մարդու մեջ: Փնտրել-գտնելու կարիք չկա ու չի էլ կարող լինել: Նարեկացին համարում է, որ մարդու ձգտումն առ Աստված «դեպի տուն» ձգտումն է: Ի դեպ, Նարեկացին հենց էդպես էլ ասում է` «Աստծո մարդը»: «Որպեսզի կատարյալ լինի Աստծո մարդը՝ ամրացած բոլոր բարի գործերի համար»:
Եվ, եթե մարդը ոչ թե փնտրում-գտնում է, այլ ձգտում-հասնում է Աստծուն, ուրեմն՝ նա արդեն տա՞նն է: Նա արդեն տա՛նն է…
Իսկ Թագորը կասի այսպես. «Երբ քեզ հարմար է, Տե՛ր, լուռ արի և նստիր այստեղ…»:
Եվ վերջում՝ «Մարդու անհատականությունը ամենևին էլ միայն իրեն պատկանող բարձրագույն ճշմարտությունը չէ, մարդու մեջ կա ինչ-որ բան, որ ընդհանուր է բոլորի համար»: Ռաբինդրանաթ Թագոր
Միշտ Ձեր` Նունե Մովսիսյան
Կարող եք ծանոթանալ նաև՝ «Ռաբինդրանաթ Թագոր» կայքէջին
Հայկական կակաչ (Papaver Armeniacum) 
Ռաբինդրանաթ Թագոր։
Երջանիկ լինելը շատ պարզ է, իսկ պարզ (հասարակ) լինելը՝ շատ դժվար։
НравитсяНравится