Հայեր ջան, իսկ հիմա առաջարկում եմ էմոցիաները մի կողմ թողնել և սառը գլխով դատել, ասել է թե` ծուռ նստենք, շիտակ խոսենք: Միայն թե շուտ եմ ասել՝ նեղանալ չկա, լա՞վ։

Չէ՛, լուրջ, իրատեսական էիք համարում, որ հնարավոր էր այս պատերազմում հաղթե՞լ: Իրո՞ք հնարավոր էր՝ 20 000-ոց բանակը պարտության մատներ 200 000-ոց զորքի՞ն։ Ձեր կարծիքով՝ 18-20 տարեկան մեր զինվորները կարող էին հաղթե՞լ ՆԱՏՕ-ի գերժամանակակից զենքերով մինչև ատամները զինված այդ մարդագայլերի ոհմակի՞ն: Առանց այդ էլ մերոնք արեցին անհնարինը՝ 44 օր կենաց-մահու կռիվ տվեցին:

Հակընդդեմ մի հարց տամ՝ իսկապե՞ս մտածում էիք, որ, եթե, մի հրաշքով, մեր բանակը հաղթանակ տաներ, Արցախը գրավյալ տարածքների հետ միասին տալու էին Հայաստանի՞ն։ Ի սեր Աստծո, միայն թե չասեք՝ հա, չեմ դիմանա․․․

Մեղքս ի՞նչ թաքցնեմ՝ ես ձեր պատկերացրածի չափ ռոմանտիկ չեմ։ Իսկ պատերազմ ասվածի հանդեպ իմ վերաբերմունքը, առավել քան, միանշանակ է․ պատերազմը, անկախ արդյունքներից, ինքնին պարտություն է և վերջ: Եվ թող ոչ մեկն ինձ չփորձի հակառակը համոզել, խնդրում եմ։ Եթե պատերազմի մեջ ենք հայտնվել, ուրեմն պարտվել ենք։

Անցնող շաբաթների ընթացքում՝ գիշեր-ցերեկ ինձ հանգիստ չեն տվել մեր լույս տղաների լույս պատկերները։ Մտովի, երբեմն նաև՝ բարձրաձայն շշնջացել եմ նրանց․ «Կներե՛ք, տղերք ջան, որ չկարողացանք ձեզ պաշտպանել։ Ձեր փոխարեն գետինը մտնեիք մենք՝ մեծերով, ավելի արդար կլիներ։ Կներեք մեզ․․․»։

Պատերազմի սկսվելու առաջին իսկ ժամերից միայն մի բան եմ փափագել՝ ոչ թե հաղթանակ, այլ ժամ առաջ հրադադար, ասել է թե՝ ռազմական գործողությունների դադարեցում։ Դժոխային 44 օրերի ընթացքում միայն խաղաղություն եմ ցանկացել, ուրիշ ոչինչ, միմիայն խաղաղություն։

Եվ, եթե զոհասեղանին դրված է մարդկային կյանքերի կամ հայրենյաց հողերի խնդիրը, ապա ես առանց դույզն-ինչ մտածելու իմ նախապատվությունը տալիս եմ մարդուն և նրա ապրելիք կյանքին:

Իմ պատկերացրած հայրենիքը, ամեն ինչից առաջ և ամեն ինչից հետո, Մարդն է ու նրա ծիլերը: Հողը հետո էլ կլինի, բայց հետո էլ չի լինի այդ հողի այսօրվա զարդը՝ Մարդը։

Հա՛, հենց էլ հազարավոր փրկված կյանքերի համար արժեր որ պարտվեինք: Այս ցավոտ խաղաղությունը, գոնե ինձ համար (խոսել-խոսում եմ իմ անունից), շատ ավելի գերադասելի է, քան, եթե էլի բյուրավոր խորտակված կյանքերի, խեղված ճակատագրերի, ազգիս մարած ճրագների հաշվին հաղթանակ ունենայինք։

Ինչ մնում է այսուհետ Արցախ՝ Բերձոր կամ Շուշի գնալուն։ Եթե Շուշի գնացել եմ 1987թ․-ին, երբ քաղաքը գրեթե ամբողջովին ադրբեջանական էր, հիմա ինչո՞ւ պիտի չգնամ։ Էդ ինչի՞՝ տարին երկու անգամ Վան ու Մուշ կգնամ-կգամ, իսկ Դադիվանք ու Ամարաս չեմ գնա՞։ Գնացել եմ, գնալու եմ, ավելին՝ գալ տարի ամռանը, պատրաստվում եմ կրկին գնալ։

Միով բանիվ՝ ինչ էլ լինի, հանուն Արցախ-Հայաստանի պիտի ապրել, ընդ որում, ապրել ապրեցնելով․․․

Լուսանկարը` անձնական արխիվից․ Երից Մանկունք վանք (Արցախ)

Նունե Մովսիսյան

Կարող եք ծանոթանալ նաև՝ Ծուռ նստենք, շիտակ խոսենք 2