Ցայտաղբյուրները

Առավոտյան ժամերին մեծ աշնանային զբոսայգում ես հանդիպում էի մի մարդու, ով խուզում էր ցայտաղբյուրները: Նա կաշվե գոգնոց ուներ, մեծ թաց մկրատ եւ փայտե սանր:

Նա քայլում էր ցայտաղբյուրների կողքով, որոնք զբոսայգում շատ-շատ էին, եւ մկրատով խուզում էր ջրի շիթերը: Բայց ջուրը քմահաճ է, նա մնում էր նույն մակարդակի վրա… Իսկ ամենազարմանալին, որ այդ մարդու դեմքի վրա դժգոհություն չկար, ավելի շուտ, ընդհակառակը…

Մի անգամ, երբ նա ավարտել էր իր աշխատանքը, մենք հանդիպեցինք սրճարանում մի գավաթ գինու շուրջ:

Ես նրան հարցրի, թե ինչո՞ւ է նա այդքան տարօրինակ մասնագիտություն ընտրել:

Նա մտածեց եւ, աչքերը կկոցելով, ասաց, որ աշխարհում շատ ավելի անօգուտ մասնագիտություններ կան եւ շատ ամենեւին ոչ պիտանի մասնագիտություններ: Եվ հատկապես հաճախ մարդիկ սիրում են կտրել, խուզել եւ ընդհանրապես հավասարեցնել, իսկ դա այնքան տաղտկալի եւ անհետաքրքիր է: Դե, ասացեք, ո՞ւմ են դուր գալիս խուզած ծառերը:

— Եվ, գուցե թե, կարեւորն իմ մասնագիտության մեջ,- ժպտալով ասաց մարդը, որ ցայտաղբյուրներ էր խուզում,- որպեսզի մարդիկ, գալով զբոսայգի, հասկանան` ամեն ինչ չէ աշխարհի երեսին, որ կարելի է խուզել, եւ առավել եւս` միեւնույն սանրով:

***
Խաղաղ մի լճակ: Ուռիները ջրի մեջ են իջեցրել արդեն դեղին վարսերը, հանց սեւ դաշնամուրի գլխին, եւ լսում են աշնանային զբոսայգու կամացուկ ձայները:

Նավակները մոխրագույն ստեղներ են, չեչոտած ու ծռված…

Նստած եմ ափին մի կույտ քարով…

Մեջքիս ետեւից ձայն է հնչում. «Երբեք չեմ հասկացել այդ աննպատակ զբաղմունքը` կույտերով քար նետելը: Եթե դա այդքան անհրաժեշտ է` սպասեք ձմեռը գա, սառույցի վրայով մի պարկ քարշ տվեք եւ թափեք կենտրոնում: Գարնանն ամբողջը ջրի հատակին կլինի»:

Մարդը օձիքը բարձրացնում եւ գնում է: Նա երբեք չի տեսնի նետած քարից ջրի վրա առաջացած թափանցիկ կլորակները, որ նման են Էյֆելյան աշտարակին, եզրերի կրակներով, որ բռնկեցնում են հեռացող արեգակի շողերը խենթ ալիքների վրա:

Շողիկը

Ինչ միայնակ է լապտերը գիշերով` փողոցում:

Ինչ հեռու է նա միեւնույն փողոցի մյուս լապտերից: Արդեն ցուրտ է, եւ քաղաքում նոյեմբեր է:

Մոտեցիր դեղին շողիկին, մեջքով հենվելով ջերմացրու նրան` նա այդքան միայնակ չի զգա իրեն: Օգնիր լապտերին գիշերով` դատարկ փողոցում: Դու կարծում ես, դա հեշտ է` ողջ գիշեր մենակ կանգնել, թարթել դեղին ցոլքը հալչող ձյան վրա եւ ահից քարանալ, որ մեկ էլ քամին չկտրի լարեր-նյարդերը:

Մի վախեցիր:
Մոտեցիր լապտերին:
Երկուսով ավելի հեշտ կլինի:

Նրան, ով առաջինն իմացավ, թե ինչ է անձրեւը

Անձրեւ` նշանակում է՝ մենք տանն ենք, փափուկ ամպերով հոծ ծածկված մեր փոքրիկ երկրի վրա: Մենք ոչնչից չենք վախենում, մենք միասին ենք կրակի մոտ, որ վառել է արեւը շատ ու շատ դարեր առաջ եւ, կամացուկ պտտվելով հարմարավետ Երկրի վրա, կարող ենք հանգստանալ, իսկ հետո նորից ստուգել, թե ինչ է այնտեղ…

Անձրեւ` դա քո թաց վարսերն են, մաքուր ջրի կաթիլները, թանկարժեք, ինչպես զմրուխտի կաթիլները: Դրանք պարզապես մեզ են նվիրում ամպերը, մենք թրջվել ենք, մեզ հագեցրել է անձրեւը, տվել է իր շրշյունը: Մենք մենակ ենք անձրեւի պատի ետեւում: Ինչ հարմարավետ է մեզ մոտ՝ տամուկ Երկրի վրա:

Անձրեւը, մեր բարի երկրային անձրեւը: Եթե երկրի երեսին անձրեւ չլիներ, մենք կփախչեինք այստեղից, կփախչեինք այնտեղ, ուր անձրեւ է տեղում: Անձրեւը: Անձրեւը:

Դու հարցնում ես, թե ես ինչո՞ւ եմ սիրում անձրեւը… Անձրեւ` երբ մենք միասին ենք: Մեզ պետք չէ հյուր գնալ, որովհետեւ Անձրեւ է:

Անձրեւ է, եւ ոչ ոք չի խանգարում մեզ համբուրել թաց շուրթերը:

Անձրեւ է, եւ քեզ անհրաժեշտ է իմ ջերմությունը, առանց ինձ դու մրսում ես, որովհետեւ Անձրեւ է: Անձրեւ` դա միայն մերն է, երկրայինը: Արեւը բոլոր մոլորակներում` սեւ, երկրային, նարնջագույն երկնքում` միեւնույն Արեւն է: Իսկ անձրեւը լինում է միայն մեզ մոտ, Երկրի երեսին: Տաք անձրեւ, քեզ լա՞վ է այստեղ, դու չե՞ս թռչի: Ճի՞շտ է:

Հարմարավետ եւ թեթեւ է Երկրի երեսին ապրելը:

Ճի՞շտ է:

Դու տխրում ես: Քեզ պատմել են… որ անձրեւները երկրի երեսին տարբեր են լինում` լինում են կապարե, լինում են սնկանման ամպից…

Այո, դա ճիշտ է: Այդպես պատահում է:

Իսկ դու մի հավատա, մի հավատա, սիրելիս, մի հիշիր, մի պատմիր այդ մասին քո տանը: Իսկ երբ դու դարձյալ կթռչես ինձ մոտ ընդմիշտ, խոստանում եմ` ամեն ինչ այլ կերպ կլինի: Ես երդվում եմ քեզ` մեզ մոտ դա չի կրկնվի, եւ ես քեզ համար ընդմեջ լուսավոր ամպերի կպատրաստեմ արեւի երկար ժապավեններ, եւ դրանց մեջ կկոտորակեմ բյուրեղապակյա միլիոնավոր կաթիլներ:

Թռչիր:

***
Ես դարձյալ միայնակ եմ: Դա տանջալից է: Դա սարսափելի է, գալիքը թվում է լիովին մռայլ: Զարմանալիորեն դժվար է, բայց այնքան նոր բան չէ միայնակ մնալը: Մտերիմ մարդ չկա, կին, ով կհավատա, կջերմացնի քեզ, եւ արդեն, երեւի թե, այլեւս չի լինի:

Դա դառը ճշմարտություն է:

Իսկ վաղը տանջալիորեն դժվար, տաժանակիր աշխատանք է, որի իսկական գինը միայն դու գիտես: Եվ հաջողությունն այնքան աննշան կլինի, եթե իհարկե լինի, փոխարենը ինչ սարսափելի է պարտությունը: Իմ հանդիսատես, ես հավատում եմ այն բանին, որ դու պիտի բարի լինես: Ինչի՞ մասին ես դու այսօր, այժմ, այս երեկո, մտածում, դու, որ վաղը գալու ես ինձ նայելու: Երեւի, ոչ իմ մասին: Իսկ եթե նույնիսկ իմ մասին, քո մտքով էլ չի անցնի, թե ինչ տխուր է, եւ ինչքան չի ուզում ապրել այս ծաղրածուն, թե ինչ միայնակ է նա: Դե նաեւ քաղց է զգում: Այդ ինչպե՞ս է պատահում, որ սերը եւ սիրո մեջ վիթխարի պահանջկոտությունը բաժանման է բերում:

Մի՞թե քո մտքով կանցնի, որ ես լիովին, հասկանում ես, բացարձակապես մենակ եմ: Ինչպես բացատրեմ, որ ես չեմ կարող ներել սիրելի կնոջը նրա սովորական մարդկային կանացի անցյալը, որովհետեւ ինձ համար իմ սիրելիի անցյալը, ներկան եւ ապագան` դա միեւնույն բանն է, որովհետեւ ես սիրել եմ նրան այն օրը, երբ նա ծնվել է, եւ կսիրեմ մինչ ի մահ, եւ այն ամենը, ինչ կկատարվի նրա հետ այդ ընթացքում, ինձ է վերաբերում, այդ ամենը ես ընկալում եմ, ասես դա կատարվել է այսօր առավոտյան:

Չեմ հասկանում, ոչինչ չեմ հասկանում, չեմ հասկանում ձեր օրենքները, ձեր բարոյականությունը, ձեր սերը, մեծահասակներ:

Չգիտեմ, թե ես ինչպես եմ ապրելու: Ձեր աշխարհում ես չկարողացա ապրել, իսկ իմում` ես լրիվ միայնակ եմ:

Երեւակայություն երկիրը

Ես ուզում եմ պատմել եւ նույնիսկ ցույց տալ, թե ինչպես է դա արվում, որովհետեւ ես եղել եմ Երեւակայություն երկրում: Կարեւորը` որ տաղտկալի չլինի, իսկ հետո…

Վերցրեք, օրինակ, ինչ-որ ամենասովորական մի բան, դե, ասենք, ցախավել:: Հիմա այն ձեռքերի մեջ պտտեք: Ինչպես տեսնում եք, դա արդեն ցախավել չի, այլ կիթառ: Իսկ հիմա գցեք այն ուսին: Ինչպես տեսնում եք, այն արդեն հրացան է: Ձեր ցախավելը կարող է փոխակերպվել տապարի, եւ այդժամ դուք մի հինգ հարյուր տարի ետ կնետվեք: Այնուհետեւ այն հանկարծ դառնում է հոկեյի մական, իսկ մեկ րոպե անց` իր սիրելի թիմին նեցուկ կանգնած երկրպագուի պլակատ… Բայց ահա հոկեյն ավարտվեց, եւ ձեր ցախավելը պարզապես ցախավել է, որով տարեց մի մարդ, ով մի ժամանակ գուցե երազել էր հոկեյի աստղ դառնալ, ավլում է տրիբունաները: Երբ դուք ցախավելից գլուխ հանեք, ավելի բարդ մի բան վերցրեք, օրինակ, փողոցային լապտերը… Այն կարողանում է փոխակերպվել երազի եւ տանել հեռու-հեռու…

Եթե դա էլ ստացվի, այդժամ դուք կարող եք վերցնել աստղալից երկինքը, որ շատ նման է մաղի, անհավասար անցքերով սեւ մաղ: Դրանող մաղեք ձեր բոլոր ֆանտազիաները եւ դրանք ցույց տվեք ընկերներին: Եվ եթե ընկերներիդ աչքերի մեջ դուք տեսնեք վշտով շաղախված ծիծաղից առաջացած տրտմության լուսավոր կաթիլները, ուրեմն, դուք արդեն…

Սակայն կարեւորը` որ տխուր չլինի:

Գունդը ափի մեջ

Կրկեսում մարդիկ բարդագույն հնարքներ են բանեցնում: Նրանք թռչում են գմբեթի տակով, տասնյակ առարկաներով աճպարարություն են անում եւ դեռ կանգնում են ձեռքերի վրա, եւ դա սովորելը հատկապես դժվար ու բարդ է: Եվ դա բարդ է ոչ միայն այն պատճառով, որ գիշերները անվերջանալի վարժանքներից ձեր ուսերը, դաստակները կցավեն եւ աչքերը արյունով կլցվեն:

Այդ ամենը, իհարկե, դժվար ու ծանր է, եւ այդուհանդերձ վաղ թե ուշ մոռացվում է: Այ միայն մի բան երբեք չի մոռացվում, երբ դու կանգնած ես զույգ ձեռքի վրա, մի ձեռքը դանդաղ պոկում ես հատակից եւ հասկանում ես, որ քո ափի վրա փռված է երկրագունդը:

Թարգմանությունը`  Վարդան Ֆերեշեթյանի

Աղբյուր` http://archive.168.am/am/articles/24880