Հունիսի 15-ին ծնվել է  XX- րդ դարի մոդեռն արվեստում տարածական նկարչության (Peinture dans lespace) հիմնադիր Երվանդ Քոչարը:

Երվանդ Քոչարը բացառիկ արվեստագետ է, նրա արվեստն ինձ համար, գուցե թե, ամենաինքնատիպն է ու ամենահետաքրքիրը: Եթե Քոչար արվեստագետին բնորոշելու լինեմ, ասելու եմ՝ երևույթ: Նրա արվեստը հեղափոխական է, շփոթեցնելու աստիճան համարձակ ու մինչև վերջ նորարարական: Սա այն արվեստագետն էր, ով արվեստների մայրաքաղաքին՝ քմահաճ ու տեսած Փարիզին, ստիպեց խոսել իր մասին, գնահատել իր արվեստը, զարմանալ ու հիանալ իր արածով…

Տարածական նկարչությունը պլաստիկ-գեղարվեստական նոր արտահայտչաձև է, որը ներառում է ժամանակը որպես լրացուցիչ չորրորդ չափ:

2018թ.-ին` Քոչարի ծննդյան օրը, Երվանդ Քոչարի թանգարանում իրականացվեց «Շնչող արվեստ» խորագրով, կարծում եմ` տպավորիչ ներկայացումը (պիտի խնդրեմ` հղումը բացել): Ներկայացվում էր Երվանդ Քոչարի՝ 1968թ. Երևանի հիմնադրման 2750-ամյակի կապակցությամբ ստեղծած «Էրեբունի – Երևան» տարածանկարը նորովի, անսպասելի ու յուրահատուկ մոտեցումներով, մեկ այլ տեսանկյունից բացահայտելով ստեղծագործության գեղարվեստական արժեքը:

Ուսանող եղած ժամանակ սիրում էի լինել Երվանդ Քոչարի թանգարանում, երկար ու անթարթ նայել նրա գործերին: Շատ հավանում էի Երվանդ Քոչարի` հատկապես «Մարդ-քաղաք» շարքը (վերևում պատկերվածը այդ շարքից է): Ավելի ուշ տարիքում փորձում էի համառորեն հասկանալ`​ ինչն էր ինձ այդքա՜ն գրավում նրա գործերում: Կդժվարանամ միանաշանակ ասել, բայց դա մի բան է, որը միաժամանակ և միևնույն պահին է գործում: Միևնույն ժամանակ և միևնույն պահին այն և՛ զգայական է, և՛ ինտելեկտուալ:

«Աչքերի մեջ կարելի է կարդալ, թե ինչ է անում ուղեղը, և ինչ են գործում ձեռքերը, բայց դրա համար պետք է գիտենալ հոգու քերականությունը, որ քչերին է տրված»։ Երվանդ Քոչար

Ներկայացնում ենք նաև Երևանի նախկին քաղաքապետ Գրիգոր Հասրաթյանի հուշերը «Մաէստրո Քոչարը հիշողության անդրադարձում» անտիպ գրքից:

«Երբ անցնում էր քաղաքի փողոցներով՝ երկար մազերով, բուրավետ ծխամորճով, ձեռնափայտով, քայլվածքով ու պահվածքով գեղեցկություն էր սփռում շուրջը: Տարբեր էր ամեն ինչով, անգամ դեմքի արտահայտությամբ, որ կարծես ի լուր ամենքի հայտարարում էր, թե մոտ է արարման պահը: Երվանդ Քոչարի հետ ծանոթացա 1957 թվականին: Կառավարությունը որոշում էր ընդունել մայրաքաղաքում կառուցելու Սասունցի Դավթի արձանը. ես այդ ժամանակ Երևանի գործկոմի նախագահի տեղակալն էի:

Այն տարիներին, երբ Քոչարը ստեղծում էր «Սասունցի Դավիթը», ոչ հարմարավետ արվեստանոց ուներ և ոչ էլ նյութական ապահովվածություն: Բայց նա հրաշք էր արարում: «Սասունցի Դավիթ» արձանը պետք է գնահատվի որպես ոգու բռնկում:

Հայ քանդակագործության մեջ մի ուրիշ այսպիսի վեհաշուք գործ հայտնի չէ, ուր բացառվում է ամենաչնչին խոտորումն անգամ: Զարմանալի ճշմարտությամբ գտնված է ամեն ինչի տեղն ու չափը: Դիտելով արձանը, հավատում ես Դավթին, նրա առասպելական ուժին՝ Քոչարը կերպարը կերտել է որպես ժողովրդի երազանքի մարմնավորում, որպես անպարտելիության և գոյատևման կոչ:

Երկրաչափական որոշակի ձև չունեցող արձանի ծավալը նա բաժանեց հազարավոր երկրաչափական անկախ մասերի և ամեն մեկի համար կատարեց հաշվարկ: Այդ տարիներին հաշվողական տեխնիկա գոյություն չուներ, նա այդ հսկայածավալ գործը կատարեց մտքի ու կամքի գերլարումով և աշխատանքը հանձնեց ժպտադեմ, անշահախնդիր, որպես նվեր:

Անմոռաց է այն, ինչ տեղի ունեցավ 1959 թվականի դեկտեմբերի 3-ին, երբ սպիտակ ծածկոցը ցած քաշվեց Դավթի արձանի վրայից: Կախարդվեց բազմությունը, և հանկարծ բռնկվեց հիացական ծափերի ու խանդավառ բացականչությունների որոտը: Անպատմելի է, թե ինչ տեղի ունեցավ. մարդիկ անվերջ ու անդադար գրկախառնվում էին Քոչարի հետ, համբուրում ձեռքերն ու ճակատը, ծնկի գալիս: Երբ ասպարեզ եկավ աշնակցիների պարի խումբը, ժողովրդի ոգևորությունն ավելի ահագնացավ. կատարվեց անսպասելին՝ հուշարձանի շուրջբոլորը ինքնաբուխ բացվեցին հյուրասիրության սեղաններ. մարդիկ խնդրում էին բաժակ բարձրացնել, միանալ իրենց և կիսել ուրախությունը:

Քիչ արվեստագետների հետ չէ, որ շփվել ու մտերիմ եմ եղել, բայց այլ էր Երվանդ Քոչարը: Նա, եթե կարելի է ասել, մտքամատակարար արվեստագետ էր. տեսնելու, զգալու, ընկալելու և արտահայտելու եզակիորեն հզոր ու ինքնատիպ կարողության տեր էր, հենց իր լինելիությամբ մայրաքաղաքի մտավորականության վրա մի պայծառ երանգ էր ավելացնում:

Քոչարի ապրած ստեղծագործական կյանքը մի ուսանելի դաս է այն մասին, որ իսկական մեծությունները խառը ժամանակներում էլ չեն խոնարհվում, չեն շեղվում, գիտակցում են, թե ինչն է մշտնջենականը, հաստատունը, և հոգու ամրությամբ պաշտպան են կանգնում արվեստի լավագույն արժեքներին»:

Աղբյուր՝   «Նարցիս» գրական-գեղարվեստական հանդես

Կարող եք դիտել նաև՝ Բուն TV-ի «Երվանդ Քոչարի ստեղծագործությունների ընթերցման փորձ Յունգի արվեստի փիլիսոփայության համատեքստում»